archetyp dzieciobójstwa

1. Biblia i tradycje religijne

• Ofiara Izaaka (Księga Rodzaju 22) – Abraham ma złożyć w ofierze syna. Zatrzymany w ostatniej chwili, pokazuje, że dziecko może być „walutą” w relacji z Bogiem. Archetyp rozpoczęty.

• Rzeź niewiniątek (Ewangelia Mateusza 2,16) – Herod nakazuje wymordować chłopców w Betlejem, by ocalić władzę. Władza przeciwko dzieciom.

• Ofiary z dzieci w kulcie Molocha (Stary Testament, Kpł 18,21; Jer 7,31) – potępiane przez proroków praktyki składania dzieci w ofierze bóstwom.

2. Mitologia grecka i rzymska

• Medea (Eurypides, „Medea”) – matka morduje własne dzieci, by zemścić się na zdradzieckim mężu. Archetyp gniewu, w którym ofiarą są niewinni.

• Agamemnon i Ifigenia – król składa córkę w ofierze Artemidzie, by zapewnić wyprawie trojańskiej pomyślność. Władza i wojna żądają ofiar z dzieci.

• Niobe – pycha matki karana przez Apollina i Artemidę: jej dzieci zostają zabite. Archetyp ukaranego macierzyństwa.

3. Literatura klasyczna i nowożytna

• „Treny” Jana Kochanowskiego – lament po śmierci małej Urszulki, ale już nie jako ofiary bogów czy władzy, tylko losu i śmierci naturalnej. Symbol przesunięty: dziecko nadal „najbardziej bolesna strata”.

• Heinrich Heine („Księga pieśni”) – obrazy dziecięcej śmierci jako symbolu kruchości i okrucieństwa historii.

• Fiodor Dostojewski („Bracia Karamazow”) – scena opisu znęcania się nad dzieckiem przez żołnierzy i właścicieli psów. Dziecko staje się figurą absolutnej niewinności i zarazem najbardziej bezbronną ofiarą.

4. Historia i rzeczywistość XX wieku

• Armenia 1915 – masakry i deportacje, w których dzieci były głodzone i zabijane.

• Holocaust – zamordowanie około miliona żydowskich dzieci, w tym całych sierocińców. Korczak i jego dzieci jako najsilniejszy symbol.

• Wojny XX i XXI wieku – od Wietnamu (dziecko biegnące nagie po ataku napalmem) po Syrię i Ukrainę – obrazy dzieci zabijanych stają się ikonami pamięci zbiorowej.

5. Archetyp odwrócony – Janusz Korczak

• Nie złożył dzieci w ofierze.

• Nie wykorzystał możliwości ocalenia siebie.

• Stał się anty-Herodem i anty-Agamemnonem: zamiast oddać dzieci – oddał siebie.

• Jego gest można czytać jako próbę przerwania „ciągłości” archetypu dzieciobójstwa – uczynienia dziecka celem, nie narzędziem.

Dzieciobójstwo współczesne

1. Ukraina (od 24 lutego 2022)

Rosyjska agresja na Ukrainę oznaczała nie tylko bombardowania miast, ale też ofiary wśród najmłodszych.

• Zniszczone przedszkola i szkoły stały się codziennym obrazem.

• Według danych UNICEF i ukraińskich instytucji – setki dzieci zostały zabite, tysiące rannych, dziesiątki tysięcy wywieziono przymusowo do Rosji.

• Archetyp w czystej postaci: dziecko jako zakładnik wojny prowadzonej przez dorosłych, dziecko jako trofeum (wywózki), dziecko jako „kolateralna szkoda” militarnej logiki.

2. Izrael (7 października 2023)

Atak Hamasu na południowy Izrael przyniósł obrazy, które wstrząsnęły światem:

• niemowlęta, dzieci, nastolatki – zamordowane w swoich domach, na festiwalu muzycznym, w kibucach.

• inne porwane i uprowadzone do Gazy jako zakładnicy, użyte w najokrutniejszej grze politycznej.

• Echo archetypu Heroda: dziecko zabite, by dorosły „ocalił swoją sprawę”.

3. Gaza (od 18 października 2023 i dalej)

Izraelska odpowiedź – potężne bombardowania, później inwazja lądowa – uderzyła także w cywilów.

• W raportach ONZ i UNICEF dzieci z Gazy pojawiają się jako ofiary nalotów, zburzonych domów, głodu i braku leków.

• Liczby dzieci zabitych idą w tysiące.

• Archetyp Medei: dzieci giną nie dlatego, że są celem, ale dlatego, że są w rękach dorosłych, którzy nie potrafią inaczej prowadzić swoich sporów niż przez krew niewinnych.

4. Ciągłość nieprzerwana

Od Abrahama i Izaaka, przez Heroda, przez Treblinkę, aż po Mariupol, Kibuc Be’eri i Gazę – dzieci wciąż są zabijane, by dorośli mogli „wygrać” wojnę, obronić władzę, „uratować honor”.

Korczak próbował tę ciągłość przerwać. Nie udało się światu.

5. Symboliczna konkluzja

• Korczak mówił: „Dziecko ma takie samo prawo jak dorosły”.

• W XXI wieku to zdanie jest nadal niewypełnione.

• Dopóki dzieci giną – w Kijowie, w Kibucu, w Gazie – dopóty archetyp dzieciobójstwa nie został odwrócony.

• Każde zabite dziecko jest powrotem Heroda. Każdy, kto stanął przy dziecku aż do końca – jest powrotem Korczaka.

Dzieciobójstwo w kulturze rzymskiej było obecne już od samych początków. Przykładem jest legenda o założycielach Rzymu - braciach Romulusie i Remusie, którzy zagrażali władzy uzurpatora w mieście Alba Longa. Bliźniacy mieli zostać zabici w wieku niemowlęcym na polecenie Amuliusza. Ci jednak cudownie przetrwali, zemścili się, a Romulus dał początek Rzymowi.

Pierwszym wyraźnym przeciwnikiem zabijania dzieci był filozof Filon z Aleksandrii (I p.n.e. - I wiek n.e.). W roku 374 n.e., za cesarza Walentyniana, przyjęto prawo zakazujące dzieciobójstwo pod karą śmierci.

Najważniejsze liczby o losie zakładników porwanych 7.10.23 przez Hamas (stan na późne lato 2025 - liczby kumulatywne)

* Liczba zakładników zwróconych żywych do Izraela (kumulatywnie w kolejnych etapach zwolnień i wymian) wynosiła około 148 osób. Wikipedia

* Ciała zakładników przekazane Izraelowi (repatriowane) - około 58 osób. Wikipedia

* Liczba zakładników nadal przetrzymywanych (stan na koniec sierpnia/ września 2025) - w dokumentach i doniesieniach pojawia się liczba ~48 osób nadal w niewoli (część źródeł wskazywała, że część z nich jest już uznawana za martwe według wywiadu izraelskiego). Wikipedia+1

Ile więźniów palestyńskich zwolniono w zamian?

* W ramach przeróżnych porozumień/etapów Israel-Hamas w styczniu-lutym 2025 Izrael zwolnił łącznie setki, a w jednym większym etapie nawet blisko 2 000 Palestyńczyków (różne tury: najpierw partie po kilkadziesiąt/dziesiąt, potem bardziej masowe zwolnienia w ramach zawieszeń broni). Reuters i inne agencje opisują duże listy uwolnionych - np. w jednym z etapów mówiono o zwolnieniu prawie 2 000 osadzonych w ramach warunków rozejmu. Reuters+1

* Inne konkretne wymiany: np. 3 hostages za 183-183? (przykładowe tury) - w praktyce każda tura miała indywidualne liczby: PBS i Reuters relacjonowały mniejsze wymiany (kilkadziesiąt-kilkaset więźniów) przy zwolnieniu kilku zakładników. PBS+1

Kilka ważnych uwag (żeby nie mylić pojęć)

* Różne źródła liczą inaczej: "zwolnieni" (released), "odnalezieni/odtworzeni" (recovered bodies) i "uratowani przez IDF" to odrębne kategorie. Niektóre osoby zostały uratowane przez operacje, inne zwolnione w ramach porozumień; jeszcze inne okazały się martwe i ich ciała potem przewieziono do Izraela. Wikipedia+1

* Media podają często przybliżone liczby (np. "około 250 porwanych 7 X 2023"), potem weryfikacje je korygowały; dlatego sumy wymian należy traktować jako kumulacje etapów negocjacyjnych, a nie jedną jednorazową transakcję. Reuters+1

* Dane stale się zmieniają: liczba uwalnianych hostages oraz liczba zwolnionych więźniów była aktualizowana przy każdej turze wymian i dzięki działaniom mediacyjnym (Katar, Egipt, Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża).

Krótko mówiąc: setki więźniów palestyńskich zostały zwolnione w zamian za liczne rundy uwolnień zakładników, a kumulatywnie do końca lata 2025 zwrócono ok. 148 żywych zakładników i ok. 58 ciał (reszta wciąż pozostawała w niewoli lub uznana za zaginioną/niepotwierdzoną). Jeśli chcesz, zrobię teraz precyzyjne zestawienie etap po etapie z datami i liczbami (i źródłami).

czytaj też:

KOMENTARZE