Anne Carson: OTO MOJE OBWIESZCZENIE RAZ RAZ RAZ RAZ RAZ-ZA-RAZEM NA TWOIM CZOLE NICZYM KROPLE LUMINESCENCYJNEGO GRZECHU

Jak wiele żon wspierałam męża w drodze do boskości i utwierdzałam go w tym.

Czymże jest siła przekonania?

Obiekcje przyjaciół czy rodziny jedynie ją wzmacniają.

Przypominam sobie pierwszą reakcję na niego mojej matki.

Rzucając

okiem na książkę, którą przyniosłam ze szkoły z jego podpisem na wyklejce,

powiedziała

Nie zaufałabym nikomu, kto nazywa się X - i

coś zgrzytnęło w jej głosie,

wieża Babel

w tym momencie stanęła między nami, a przecież nigdy nie uczyłyśmy się jej budować -

metaliczny posmak żelaza.

Prorocze. Wszystkie jej proroctwa się spełniły, chociaż nie było to jej zamiarem.

Hm, tak się nazywa, powiedziałam i odłożyłam książkę. To była pierwsza noc

(miałam piętnaście lat)

Uchyliłam okno sypialni skrzyp skrzyp i wymknęłam się na spotkanie z nim

w wąwozie, łaziliśmy do świtu w przemoczonych ubraniach,

czyniąc wyznania

w języku, który jest "sam w sobie jedyny i pierwszy w umyśle". Stałam ogłupiała

od tych słów,

widząc, jak ich pozłota i lieblicher błękit bledną

niczym u pawi wychodzących z klatek do pustej kuchni Boga.

Boga

lub wobec jakiejś błogosławionej majestatycznej osobistości. Napoleona. Hirohito. Przypominam sobie,

jak pisarz Ōe

opisał dzień, w którym Hirohito pojawił się na antenie radiowej i przemówił

jak zwykły śmiertelnik. "Dorośli siedzieli wokół radia

i płakali.

Dzieci zebrały się na zakurzonej drodze i szeptały między sobą zdumione.

Zdumione

i zawiedzione zarazem, że ich cesarz przemówił ludzkim głosem.

Patrzyły na siebie w milczeniu. Jak tu uwierzyć, że Bóg

stał się człowiekiem

pewnego letniego dnia?" Nieledwie rok po naszym ślubie

mój mąż

zaczął odbierać telefony od [kobiety] w środku nocy.

Jeśli to ja odebrałam, [pani]

rozłączała się. Moje uszy wydłużyły się.

Jak się masz.

—

Nie.

—

Może. Osiem. Czy możesz.

—

Biały o tak.

—

Tak.

Czy jest coś bardziej ekstatycznie konspiracyjnego, okrutnego, niż radosna blokada ciała

podczas rozmowy będącej zdradą - choć cały czas bardziej przytłumionej

niż nudne tykanie zegara.

Szczeniak

uczy się słuchać z takiego przekazu. Podsłuch srebrną pluskwą.

Ōe opowiada,

jak to wiele dzieci zapewniano, a niektóre w to wierzyły, że gdy wojna się skończy,

cesarz otrze ich łzy

własnoręcznie.

*

Anne Carson (ur. 21 czerwca 1950 w Toronto) - kanadyjska poetka modernistyczna. 11 czerwca 2025 odebrała w Pałacu Rzeczpospolitej w Warszawie Międzynarodową Nagrodą Literacką im. Zbigniewa Herberta 2025 w wysokości 50 tys. dolarów.

Absolwentka filologii klasycznej. Wykładała na McGill University oraz University of Michigan.

Fakt otrzymania przez nią Griffin Poetry Prize oraz nagrody T.S. Eliot Award (pierwsza kobieta odznaczona tym wyróżnieniem) oburzył recenzentów, jednak popularność poetki jest od nich niezależna, co potwierdza chociażby fakt wykorzystania cytatu z jej poezji w serialu telewizyjnym "Słowo na L".

W swojej prozie, poezji i pracy naukowej zaciera granice pomiędzy starożytnością a współczesnością, modernizmem i postmodernizmem, Kanadyjczykami i Amerykanami. Tajemnice, ich dowolne ukrywanie i ujawnianie się, stanowią centralny motyw jej twórczości. Porusza kwestię seksualności innych pisarzy.

Na okładce "Glass, Irony and God" (1995), który potwierdził pozycję Carson wśród grona najlepszych poetów, zamiast zdjęcia autorki widnieje namalowany przez nią wulkan. 

Wulkan powraca także w kulminacyjnym momencie "Autobiography of Red" (1998), powieści wierszem, stanowiącej adaptację kilku greckich utworów, która nieoczekiwanie okazała się międzynarodowym sukcesem. Wulkan, nad którymi lata Gerion, czerwonoskrzydły potwór z mitologii greckiej, który w "Autobiography of Red" symbolizuje współczesnego geja, zyskuje wymiar geograficzny i literacki. Ta kompilacja rozpoczyna się epigrafem, zaczerpniętym z wiersza Emily Dickinson "The Only Secret People Keep".

Poezje

"Glass, Irony and God" (1995)

"Autobiography of Red" (1998), wyd. pol. "Autobiografia czerwonego" w tł. Macieja Topolskiego, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2023

"Men in the Off Hours" (2000)

"The Beauty of the Husband" (2001), wyd. pol. "Piękno męża" w tł. Olgi Kubińskiej, wyd. Słowa na wybiegu / imprint wyd. Części Proste, Gdańsk, 2022

Literatura faktu

"Eros the Bittersweet" (1986), wyd. pol. "Słodko-gorzki Eros" w tł. Renaty Lis, wyd. Sic!, Warszawa 2020

Antologie

"Decreation" (2005), wyd. pol. "Dekreacja" w tł. Macieja Topolskiego, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 2024

Tłumaczenia

"Grief Lessons" (2007)

*

Wiersz V z tomu "Piękno męża. Esej poetycki w 29 tangach", otwiera cytat-notatka Johna Keatsa na marginesie "Raju utraconego" (księga I, wersy 59-94):

jedna z najbardziej tajemniczych mglistych spekulacji przyjmuje, że, jak można przypuszczać, jeden Umysł wmyśla się w inny

O książce na lubimyczytać.pl: [...] to historia o miłości i rozstaniu. Autorka nie przypadkiem nazywa tę opowieść esejem w 29 tangach, nie ma bowiem tańca bardziej zmysłowego, bardziej kuszącego kochanków niż tango właśnie. W tangu kryje się zapowiedź wielkiej miłości i wielkiego bólu, jest gorączka, erotyczne obietnice, pokusy i odmowy, oddanie i zdrada. Myliłby się jednak ktoś, kto uznałby, że to historia, jakich wiele. Ta poetycka wiwisekcja relacji z niewiernym mężem - tekst, w którym na każdym kroku daje o sobie znać erudycja poetki - wiąże doświadczenie pierwszoosobowego podmiotu lirycznego z kanonicznymi tekstami literatury, kultury, sztuki. [...]

*

@tłumaczenie: "lieblicher" jak w oryginale po niemiecku, a znaczy "łagodny, przyjemny, miły dla oka"

Anne Carson: HERE IS MY PROPAGANDA ONE ONE ONE ONE Oneing On Your Forehead Like Droplets of Luminous Sin

Like many a wife I boosted the husband up to Godhood and held him there.

What is strength?

Opposition of friends or family merely toughens it.

I recall my mother?s first encounter with him.

Glancing

at a book I?d brought home from school with his name inscribed on the flyleaf

she said

I wouldn?t trust anyone who calls himself X?and

something exposed itself in her voice,

a Babel

thrust between us at that instant which we would never

learn to construe?

taste of iron.

Prophetic. Her prophecies all came true although she didn?t

mean them to.

Well it?s his name I said and put the book away. That was the first night

(I was fifteen)

I raised my bedroom window creak by creak and went out to meet him

in the ravine, traipsing till dawn in the drenched things

and avowals

of the language that is ?alone and first in mind.? I stood stupid

before it,

watched its old golds and lieblicher blues abandon themselves

like peacocks stepping out of cages into an empty kitchen of God.

God

or some blessed royal personage. Napoleon. Hirohito. You know

how novelist ?e

describes the day Hirohito went on air and spoke

as a mortal man. ?The adults sat around the radio

and cried.

Children gathered in the dusty road and whispered bewilderment.

Astonished

and disappointed that their emperor had spoken in a voice.

Looked at one another in silence. How to believe God had

become human

on a designated summer day?? Less than a year after our marriage

my husband

began to receive calls from [a woman] late at night.

If I answered [she]

hung up. My ears grew hoarse.

How are you.

?

No.

?

Maybe. Eight. Can you.

?

The white oh yes.

?

Yes.

What is so ecstatic unknowable cutthroat glad as the walls

of the flesh

of the voice of betrayal ?yet all the while lapped in talk more dull

than the tick of a clock.

A puppy

learns to listen this way. Sting in the silver.

?e says

many children were told and some believed that when the war was over

the emperor would wipe away their tears

with his own hand.

Anne Carson: OTO MÓJ PRZEKAZ RAZ RAZ RAZ RAZ RAZI NA TWOIM CZOLE NICZYM DROBINY ŚWIETLISTEGO GRZECHU

Jak wiele żon przyznałam mężowi boski status i status ten podtrzymywałam.

Do czego sprowadza się władza?

Sprzeciw przyjaciół i rodziny jedynie ją wzmacnia.

Przypominam jego pierwsze spotkanie z moją matką.

Rzuciła okiem

na książkę którą przyniosłam ze szkoły i jego nazwisko na skrzydełku

powiedziała

nie ufałabym nikomu kto nazywa się X -

jej głos coś zdradził,

wieża Babel

w tej samej chwili wyrosła między nami mino że nigdy 

nie uczyłyśmy się jej stawiać -

posmak żelaza.

Prorocze. Sprawdziły się wszystkie jej proroctwa choć wcale tego nie chciała.

No cóż tak się nazywa powiedziałam i odłożyłam książkę. Tego wieczoru po raz pierwszy (miałam piętnaście lat)

uchyliłam okno w sypialni skrzypnięcie z skrzypnięciem wymknęłam 

włóczyliśmy się po jarze do świtu w przemoczonych ubraniach

i przysięgach

?jedynynego i pierwszego w umyśle? języka. Stałam bezrozumnie

wobec niego,

patrząc, jak zatracają się stare złoto i lieblicher błękit

niczym pawie przekraczające próg klatki wprost do pustej kuchni Boga.

Boga

albo błogosławionej królewskiej osoby. Napoleona. Hirohito. Pamiętasz 

jak ?e powieściopisarz 

wspomina dzień kiedy Hirohito wystąpił w radiu i przemówił

niczym zwykły śmiertelnik. ?Dorośli zgromadzeni przy odbiornikach

płakali.

Dzieci zebrały się na zakurzonej ulicy i oszołomione szeptały.

Zdumione

i rozżalone że ich cesarz przemówił ludzkim głosem.

Spoglądały po sobie w milczeniu. Jak uwierzyć że Bóg

stał się człowiekiem

tego letniego dnia?? Niespełna rok po naszym ślubie

mąż

zaczął późną porą otrzymywać telefony od [kobiety].

Kiedy ja odebrałam [ona]

się rozłączała. Moje uszy ochrypły.

Jak się masz.

?

Nie.

?

Może. O ósmej. Dasz radę?

?

Białe o tak.

?

Tak.

Czy istnieje bardziej ekstatyczny nierozpoznawalny wspólnik łotra niż mury

z ciała

z głosu zdrady ? nieustannie zanurzonego w rozmowie monotonnej

jak tykanie zegara.

Szczeniak

w ten sposób uczy się słuchać. Srebrne żądło.

Według ?e

wiele dzieci usłyszało wówczas a niektóre nawet uwierzyły że po wojnie

cesarz otrze z ich twarzy łzy

własnymi dłońmi.

*

Przełożyła Olga Kubińska, z Anne Carson ?Piękno męża?, wyd. Słowa na Wybiegu, Gdańsk 2022

KOMENTARZE